بازگشت به خود

کاری به پیشرفته‌تر بودن یا نبودن جوامع غربی نسبت به خودمان نداریم. واقعیّت این است که آنها به هر حال نسبت به ما تسلّط دارند. راه نجات از این تسلّط چیست؟ پاسخ سنّت‌گرایان مشخّص است: بازگشت به داشته‌های خود و مقابله با داده‌های بیگانه؛ امّا سؤال مهم این است که: مگر ما در ابتدای تسلّط غربی‌ها بر خودمان، از داشته‌های فرهنگ و تمدّن بومی‌مان بیگانه شده و به غربی‌ها گرایش داشتیم که حالا با بازگشت به آن بخواهیم از چنگال غرب خلاص شویم؟؟

موضوع، کمبودی است که ما در خود می‌دیدیم و در سنّت‌های تاریخی خود برای جبرانش گزینه‌ای نداشتیم و از این رو شیفتۀ فرهنگ و تمدّن غربی شدیم، حتّی اگر نسبت به فرهنگ و تمدّن بومی خودمان ناقص بود. پس، چاره در صرف بازگشت به خود نیست؛ بلکه نواقص بومی خود را نیز باید رفع و ایرادات را اصلاح کنیم. تمدّن جدیدی با اتّکا به فرهنگ اصلاح‌شدۀ بومی باید ساخته شود و در این راه هر جا داشته‌های خودی برای پر کردن جای کمبودهای‌مان کفاف نکرد، رجوع به داشته‌های دیگران نیز -پس از بومی‌سازی آنها- بلااشکال است.