ناگفته هایی از توران و تورانیان
در تاریخ ۳۰/۲/۸۹ در شمارۀ ۷۹ هفته نامۀ «طرح نو» چاپ تبریز٬ مطلبی راجع به سرزمین توران درج شده بود که این یادداشت در پاسخ به آن، نوشته و ارسال گردید که در شماۀ ۹۱ به تاریخ ۲۸/۵/۸۹ به چاپ رسید.
غرض از نگاشتن این نامه، در درجۀ نخست، اظهار ارادت و عرض خسته نباشید حضور آن بزرگواران، برای کوشش های بی امان در بازشناساندن هویّت اسلامی-ایرانی سرزمین آذربایجان و دفاع از حریم تشیّع در برابر تهاجم غارتگران فرهنگی بود.
و امّا؛ در شمارۀ ۷۹ به تاریخ ۳۰/۲/۸۹ در ستون "پرسمان"، مطالبی از قول نشریه در پاسخ به پرسش یکی از خوانندگان راجع به سرزمین توران به شرح ذیل درج شده بود که به نظرم آمد توضیحاتی دربارۀ آن ارائه دهم:
« ....نخستین بار آرمینوس وامبری جهانگرد یهودی-مجارستانی و مأمور مخفی دولت انگلستان، این فکر را به بخشی از جامعۀ روشنفکری عثمانی درسدۀ هجدهم تزریق کرد که آنان بازماندۀ تورانیان به شمار می روند و باید دولت های تورانی را احیا کنند. لازم به یادآوری است که تا آن تاریخ، ترکان عثمانی نامی از توران نشنیده و آگاهی نسبت به آن نداشتند. »
توضیح: در این که تفکّر پان ترکیسم، پان تورانیسم و دیگر پان ها از آبشخور استعمار سر برآورده و هدف آنها قطعه قطعه کردن پیکر امّت واحدۀ اسلامی است،شکّی نیست؛ ولی اینکه عثمانی ها تا سدۀ هیجدهم میلادی هیچ آشنایی نسبت به توران نداشتند، صحیح نمی نماید. زیرا -چنانکه می دانیم- زبان فارسی زبان رسمی دربار عثمانی بود و بسیاری از شاعران آنها آثار خود را به این زبان خلق کرده اند و بزرگان آنجا نیز همگی با آثار ادبیّات دیرین دری و از جملۀ آنها شاهنامۀ فردوسی آشنا بودند.
پژوهشگر ارجمند جناب آقای "فیروز منصوری" در کتاب گرانسنگ مطالعاتی دربارۀ زبان،تاریخ و فرهنگ آذربایجان ، نمونه هایی از مکاتبات دولتی متبادل میان دربار صفوی و عثمانی را ارائه می دهند که هر دو گروه به زبان فارسی بوده و بعضاً با اشعاری از شاهنامه آغاز می شوند. جالب اینکه در برخی از این نامه ها پادشاهان صفوی ضمن ابیاتی از شاهنامه از پهلوانان باستان ایرانی یاد کرده و به آنان مباهات نموده اند و در مقابل، سلاطین عثمانی نیز به همان طریق خواسته اند از همان زمان ها خود را به نام آوران تورانی منتسب سازند.
پس باید گفت: تا قبل از سدۀ هجدهم نیز، عثمانی ها -به واسطۀ ایرانیان- با توران آشنا بودند، ولی از زمان مورد بحث -به تحریک عوامل استعمار- به فکر احیای دولت های تورانی افتادند تا بدین گونه، ایدۀ "امپراطوری ترک" ، جایگزین "امپراطوری اسلام" شود.
پایان
